Δημοσιεύθηκε στην www.kathimerini.gr, 24/07/2022

Η Τουρκία επί 48 χρόνια κομπάζει, διατηρώντας το αποκλειστικό «προνόμιο» να μεταφράζει ως «ειρηνευτική επιχείρηση» τις αγριότητες, τους φόνους, τους ομαδικούς βιασμούς και κακοποιήσεις, την κακή μεταχείριση και τον βασανισμό κρατουμένων, τις εκτελέσεις αμάχων και αιχμαλώτων, την εξαφάνιση πολιτών και στρατευμένων, τους ομαδικούς τάφους, την καταστροφή, τη λεηλασία εκκλησιών, την, την… Το επαναλαμβάνει και τώρα με πομπώδεις ανακοινώσεις. Δεν πρόκειται για δική μου καταγραφή των ωμοτήτων που διέπραξε ο τουρκικός στρατός, των αξιωματικών συμπεριλαμβανομένων, κατά την εισβολή στην Κύπρο. Ηγεσία, ΜΜΕ, πολιτικοί, διπλωμάτες και στρατιωτικοί της Τουρκίας γνωρίζουν ότι με χαρακτηριστική επιμέλεια και αντικειμενικότητα οι «δράσεις» του δικού της στρατεύματος έχουν πλήρως τεκμηριωθεί στην καταδικαστική έκθεση της αδέκαστης Ευρωπαϊκής Επιτροπής (νυν Δικαστηρίου) Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (Στρασβούργο).

Η ξεχασμένη στα συρτάρια έκθεση ήταν το αποτέλεσμα δύο διακρατικών προσφυγών 6780/1974 και 6950/1975 της Κύπρου κατά της Τουρκίας. Υιοθετήθηκε από την Επιτροπή στις 10 Ιουλίου 1976. Της μακράς δικαστικής, ακροαματικής διαδικασίας μετείχαν τόσο η καταγγέλλουσα Κύπρος όσο και η εναγόμενη Τουρκία. Η Επιτροπή εξέτασε πλήθος μαρτυριών, έλαβε υπόψη τις θέσεις της Αγκυρας και της Λευκωσίας, κατέγραψε συστηματικά τα γεγονότα και θεμελίωσε την πλήρη και αποκλειστική ευθύνη της Τουρκίας για τις παραβιάσεις της Σύμβασης της Ρώμης. Παρέπεμψε την απόρρητη (secret) έκθεση κατά λόγο αρμοδιότητας στην Επιτροπή Υπουργών (σε επίπεδο πρέσβεων – μονίμων αντιπροσώπων) του Συμβουλίου της Ευρώπης. Παρά τις διπλωματικές μάχες Κύπρου και Ελλάδος –τις έζησα στην Αθήνα και στην αντιπροσωπεία μας στο Στρασβούργο– η πολιτική συγκεκριμένων κρατών και η παρελκυστική στάση του (τότε) διευθυντή Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, καθυστέρησαν την ευρεία δημοσιοποίησή της. Εγινε τελικά στις 31 Αυγούστου 1979. Ποιο ήταν το βασικό επιχείρημά τους; Τόσο χιλιοειπωμένο. Θα επηρέαζε, έλεγαν, αρνητικά πρωτοβουλίες τρίτων προς την Τουρκία να επιδείξει καλή διάθεση στις λεγόμενες δικοινοτικές συνομιλίες…

Αποτελεί έναν άνευ προηγουμένου κόλαφο του καταξιωμένου δικαιοδοτικού ευρωπαϊκού θεσμού για την Τουρκία. Απορρίπτει τον εξωραϊσμό της τουρκικής εισβολής και των απάνθρωπων πρακτικών των τουρκικών στρατευμάτων. Παλιότερα είχαμε κωδικοποιήσει τα συμπεράσματά της ώστε να είναι προσιτά και εύληπτα. Σήμερα, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τα ανάλογα εγκλήματα πολέμου που διαπράττονται, σκέφτομαι ότι η Λευκωσία και η Αθήνα θα μπορούσαν να ξαναφέρουν στην επιφάνεια την έκθεση. Θυμίζοντας έτσι το ατιμώρητο ιστορικό προηγούμενο στην Ευρώπη. Τουλάχιστον κάθε φορά που η Τουρκία μάς υπενθυμίζουν τη δική της «ειρηνευτική επιχείρηση».

Συνοψίζονται στο «Δεν Ξεχνώ». Χρέος, συνειδησιακή αφύπνιση και υπόμνηση της δέσμευσης και της υποχρέωσής μας αποτελεί για κάθε εξ Ελλάδος Ελληνα η επίσκεψη στην Κύπρο. Ο επισκέπτης αντικρίζει από ψηλά τις ιστορικές, πολιτικές και ηθικές μας ευθύνες απέναντι στην Κυπριακή Δημοκρατία. Μας τις υπενθυμίζει σκληρά η μωρία και η προδοσία της χούντας. Αποτυπώνεται επί 48 χρόνια στον Πενταδάκτυλο.

Ποτέ δεν πίστεψα τελεσίγραφα τύπου «αυτή είναι η τελευταία ευκαιρία». Ούτε την οιμωγή για την «ιστορία των χαμένων ευκαιριών». Δεν υπήρξαν πραγματικές χαμένες ευκαιρίες που απέκλειαν τη διχοτόμηση, γράφει ο πρώην ΥΠΕΞ της Κύπρου Νίκος Χριστοδουλίδης στο βιβλίο του «Οι γεωπολιτικές πραγματικότητες στα σχέδια λύσης του Κυπριακού (1948-1978)» (νέα έκδοση 2021 με πρόλογο Αγγελου Συρίγου από τις Εκδόσεις Ι. Σιδέρης).

Συχνά εν τούτοις, οι εκτός Κύπρου κυρίως, προσπαθούμε να υποτάξουμε την αλήθεια στο εγωκεντρικό μας πιστεύω και στον δικό μας ορισμό της ορθότητας και του πατριωτισμού. Ταυτόχρονα, όμως, ας θυμηθούμε ότι όπου αποθεώνονται οι πολιτικές των ψευδαισθήσεων, φυσικό είναι με καχυποψία και ανασφάλεια να αντιμετωπίζουμε όποιον είναι έτοιμος να σηκώσει στους δικούς του ώμους την ευθύνη της λύσης και όχι οποιασδήποτε «λύσης». Διότι «λύση» εκτός του πλαισίου των αποφάσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας, του ευρωπαϊκού δικαίου – κεκτημένου και του διεθνούς δικαίου σημαίνει ότι δεν μπορούμε πλέον να στηριζόμαστε και να επικαλούμαστε πειστικά το δίκαιο έναντι της Τουρκίας. Ούτε στην Κύπρο ούτε στο Αιγαίο μήτε στη νοτιοανατολική Μεσόγειο.

Το κύριο όμως ερώτημα παραμένει: υπάρχει σήμερα δυνατότητα και προοπτική μιας συμφωνημένης λύσης;