Το βιβλίο αυτό αποτελεί για μένα μια πράξη. Γνωρίζοντας όμως ότι αυτή η πράξη δεν φέρνει τη λύτρωση. Ανοίγει ωστόσο έναν δρόμο. Ο τίτλος του «Η άλλη κρίση» δημιουργεί ερωτηματικά. Μα υπάρχει και άλλη κρίση; Ποια είναι η άλλη κρίση;
Δεν κρύβω ότι αρχικά είχα επιλέξει τον τίτλο «Η δική μου Ιθάκη: Σημειώσεις από το ημερολόγιο ενός διπλωμάτη».
Το βιβλίο χωρίζεται σε έξι γενικά μέρη. Το πρώτο το ονόμασα «Η Ελλάδα της παρακμής στην Ευρώπη της κρίσης». Τα κείμενα που το συνθέτουν, έχουν συναίσθημα και πίστη. Το συναίσθημα προκαλείται από το βάρος των ενοχών και της ευθύνης της δικής μου γενιάς απέναντι στη σημερινή Ελλάδα.
Το κεφάλαιο που τιτλοφορείται «Ενδοσκόπηση και αυτοκριτική» είναι μια αυτοβιογραφική εκ βαθέων κατάθεση. Περιέχει και την απαραίτητη αυτοκριτική. Προσπαθεί επίσης να δώσει μερικά στοιχεία για τη ζωή μου ως διπλωμάτη. Το Υπουργείο Εξωτερικών με τίμησε. Πιστεύω ότι ήμουν αντάξιος της εμπιστοσύνης που μου έδειξε. Αντάξιος της τιμής που απλόχερα μου έκανε ο τόπος μου.
Το δεύτερο, το τρίτο και το τέταρτο μέρος, που αποτελούν το μεγαλύτερο τμήμα του βιβλίου, καλύπτουν τα θέματα των Βαλκανίων, με τα οποία ασχολούμαι πάνω από μια εικοσαετία. Το δικό μου ταξίδι στα Βαλκάνια άρχισε στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδος στον ΟΗΕ το 1991 και ακόμη συνεχίζεται. Τα θέματα αφορούν κυρίως στις σχέσεις μας με την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας.
Στην πρώτη ενότητα του δεύτερου μέρους υπάρχουν άρθρα και κείμενα που επικεντρώνονται στο ζήτημα της ονομασίας. Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει μια εκτενής αναφορά στην ελληνική διπλωματική δράση κατά την κρίση του 2001 στη γειτονική μας χώρα.
Το τρίτο μέρος περιέχει μια λεπτομερή καταγραφή του χρονικού της Χάγης, που οδήγησε σε μια διπλωματική ήττα της Ελλάδος ενώπιον του Διεθνούς Δικαστηρίου. Είναι η πρώτη φορά μετά τη μεταπολίτευση που η Ελλάδα σύρεται στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Δυστυχώς, η καταδικαστική απόφαση σε βάρος της Ελλάδος (Δεκέμβριος 2011) ήλθε σε μια στιγμή που ο τόπος μας βρισκόταν στο ναδίρ του κύρους και αξιοπιστίας.
Ελπίζω, εύχομαι, το πάθημα να γίνει μάθημα. Αν μη τι άλλο, ας μάθουμε ότι η γνώση των πολλών είναι πάντοτε προτιμότερη της γνώμης του ενός.
Το τέταρτο μέρος περιγράφει τις σημαντικές ανακατατάξεις βορείως των συνόρων μας κατά την τελευταία τριετία. Υπάρχουν εκτενείς αναφορές στην ισχυρή παρουσία της Τουρκίας στο Κόσοβο και στην έλλειψη ισορροπίας στις σχέσεις των Αθηνών με τους βαλκάνιους γείτονές της.
Επίσης, δεν λείπει η καταγραφή της πικρίας και απογοήτευσής μου από την απουσία της Ελλάδος από τις εξελίξεις στα Βαλκάνια. Αναδύεται μια νοσταλγία για την ελληνική διπλωματία στο παρελθόν. Οι δηλώσεις δεν αναπληρώνουν την απραξία.
Κάνω επίσης μεγάλη αναφορά για τις σχέσεις μας με την Αλβανία και τον αλβανικό εν γένει παράγοντα. Καταγράφω την πεποίθηση μου ότι χρειάζεται μια νέα, ολιστική προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων Αθηνών – Τιράνων και ενίσχυσης των σχέσεων Αθηνών – Πρίστινας, που θα στηρίζονται στο κοινό συμφέρον.
Το πέμπτο μέρος καλύπτει αποσπασματικά ορισμένα θέματα που αφορούν στις σχέσεις των Αθηνών με το Τελ-Αβίβ, και τα τεκταινόμενα στη λεγόμενη «Αραβική Άνοιξη», με έμφαση στις ανατροπές στην Αίγυπτο και στη Λιβύη. Έζησα στη Λιβύη και έχω προσωπική αντίληψη.
Το τελευταίο, έκτο μέρος ακουμπά τις ελληνοαμερικανικές σχέσεις. Πρόκειται για ορισμένα κείμενα χωρίς κατ’ ανάγκη σύνδεση μεταξύ τους.
Η δική μου Ευρώπη θέλει σήμερα να ξαναβρεί τη χαμένη της αξιοπιστία, πρέπει να επιστρέψει στις ανθρωπιστικές της ρίζες. Πρέπει να επιστρέψει εκεί που ξεκίνησε.
Με απογοήτευση και πικρία βλέπω καθημερινά να κλονίζεται το οικοδόμημα της αλληλεγγύης, της ανθρωπιάς, των κοινών ουμανιστικών αξιών, πάνω στο οποίο στηρίχτηκε η ιδέα και η διαδικασία της ενοποίησης της Ευρώπης.
Δεν ανήκω στην κατηγορία των ευρωπαίων ουτοπιστών, αλλά στη μεγάλη κατηγορία των οπαδών της ευρωπαϊκής ιδεολογίας. Για να είμαι πιο σαφής, πιστεύω βαθιά στην ανάγκη και τη σημασία της Ενωμένης Ευρώπης. Ανήκω στη γενιά που είχε την τύχη να ζήσει μέρα με τη μέρα μέσα από δυσκολίες, καθυστερήσεις, μαραθώνιες συνεδριάσεις, λάθη, συνάμα δε και επιτεύγματα το κτίσιμο της Ευρώπης. Ταγμένος από τα φοιτητικά μου χρόνια στο κίνημα των φεντεραλιστών και της Ευρωπαϊκής Κίνησης.
Ναι, η δική μου προσέγγιση είναι ιδεαλιστική. Μπορείτε να την πείτε και οραματική. Πιστεύω εν τούτοις στα ιδανικά μιας άλλης Ευρώπης, της δίκης μου Ευρώπης. Continue reading
Το πλαίσιο και οι όροι μιας συνολικής στρατηγικής συνεργασίας με τον αλβανικό παράγοντα
Ο εορτασμός των 100 χρόνων από την ίδρυση του ανεξάρτητου κράτους της Αλβανίας βρίσκει τις πολιτικές σχέσεις της Ελλάδος με τη γειτονική μας χώρα σε κατάσταση ακινησίας και, τολμώ να ισχυρισθώ, αποτελμάτωσης. Χαρακτηρίζονται από στατικότητα και έλλειψη θετικής ενέργειας. Οι πολιτικές επαφές μεταξύ των δύο χωρών είναι περιορισμένες. Γίνονται συνήθως στο περιθώριο κάποιας διεθνούς συνάντησης. Ουδέποτε στο παρελθόν, με εξαίρεση το «πέτρινο» εικοσάμηνο Ιουλίου 1993 – Μαρτίου 1995, είχαμε τέτοια έλλειψη επαφών, επισκέψεων, δομημένου διαλόγου και διμερών διαβουλεύσεων σε πολιτικό επίπεδο. Continue reading
Θεώρησα επίσης χρήσιμο να καταγράψω τα έντονα αυτά βιώματα γιατί προσδιόρισαν και τη στάση μου, να προσπαθήσω να κρατήσω το κεφάλι μου έξω από το νερό, όταν το 1976 μπήκα στο Υπουργείο Εξωτερικών. Δεν ήταν πάντα εύκολο. Νιώθω ενοχές για τις περιπτώσεις που δεν το έκανα.
Η δίκη των στελεχών της «Δημοκρατικής Άμυνας» σήμανε για μένα το εγερτήριο σάλπισμα. Μεταξύ των συλληφθέντων ήταν και ο γνωστός μου Θεοχάρης Παπαμάργαρης, συνεργάτης του Γιάγκου Πεσμαζόγλου στην Τράπεζα της Ελλάδος και στο πανεπιστήμιο. Οι απολογίες τους, που είχαν δημοσιευθεί τότε εκτενώς, ήσαν υποδειγματικά πολιτικά κείμενα. Για παράδειγμα, οι θέσεις που είχε αναπτύξει ο αείμνηστος καθηγητής Σάκης Καράγιωργας δείχνουν τόσο επίκαιρες σήμερα, στην Ελλάδα της οικονομικής και κοινωνικής εξαθλίωσης. Από το καλοκαίρι του ’69 ένιωθα ταυτισμένος μαζί τους. Continue reading
Παρουσίαση του βιβλίου “Η Άλλη Κρίση: Η Μαρτυρία Ενός Πρέσβη” στο Επιμελητήριο Κιλκίς στις 10 Μαρτίου 2014.
Συντονίζει ο δημοσιογράφος Παντελής Σαββίδης.
Μιλούν ο Γιώργος Φλωρίδης π. υπουργός και ο Φώτης Κιλιπίρης καθηγητής Τ.Ε.Ι.
Είχε τελειώσει και η διόρθωση του δοκιμίου, όταν έλαβα ένα τηλεφώνημα από τον εκδότη.
Ο επίλογός, μου λέγει, λείπει ο επίλογος.
Μα ο επίλογος δεν έχει γραφεί ακόμη, του απαντώ.
Δεν είναι δυνατόν να τυπωθεί το βιβλίο χωρίς επίλογο, μου απαντά με επιτακτικό ύφος.
Κάθομαι λοιπόν να γράψω. Δεν είναι όμως ο επίλογος τον οποίο ίσως περιμένει ο αναγνώστης. Είναι ένα «αντί επιλόγου» κείμενο.
1. Σε κανένα από τα θέματα που προσπάθησα να πραγματευτώ, δεν έχει γραφεί το τέλος, ο επίλογος. Δεν έχει κατέβει η αυλαία. Αντίθετα, όλα βρίσκονται σε εκκρεμότητα. Ανησυχητική για τους μεν, καθησυχαστική ή έστω χρήσιμη και μάλλον αναγκαία για τους δε.
Η έλλειψη λύσης δεν είναι πάντα η χειρότερη επιλογή. Ιδίως όταν είναι σε δεινή ή σε κάθε περίπτωση σε μειονεκτική θέση.
Είναι όμως σίγουρα η χειρότερη επιλογή όταν η διαιώνιση ενός «ανοικτού» ζητήματος γίνεται η μόνη και μόνιμη πολιτική – διπλωματική επιλογή. Για λόγους που συχνά, πολύ συχνά, δεν συνδέονται με τις αντικειμενικές συνθήκες. Συνδέονται, συνήθως, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στην ελληνική πραγματικότητα, με το κατά συνθήκην αποκαλούμενο «πολιτικό κόστος». Στη διαμόρφωση όμως αυτής της σταθερής συνθήκης ευθύνη δεν έχουν μόνο οι πολιτικοί. Έχουμε και εμείς οι διπλωμάτες. Continue reading
Ανήκω σήμερα στα εκατομμύρια των Ελλήνων που αυτοπροσδιορίζονται με το ρήμα «ψάχνομαι»
Φοβάμαι ότι από τη σημερινή κρίση δεν θα βγούμε καλλίτεροι. Το επίπεδο των κοινοβουλευτικών συζητήσεων προκαλεί απογοήτευση. Για να χρησιμοποιήσω έναν επιεική όρο. Ο πολιτικός λόγος, πλην ορισμένων εξαιρέσεων, είτε είναι γεμάτος στόμφο και κομπορρημοσύνη δυσανάλογη των μειωμένης αξιοπιστίας συγκεκριμένων κομμάτων και πολιτικών, είτε δυσπροσάρμοστος προς την καθομιλουμένη εκδοχή της ελληνικής γλώσσας.
Το πολιτικό σύστημα, σήμερα περισσότερο από ποτέ, έχει ανάγκη αυτοκάθαρσης και ανανέωσης. Τα πρόσωπα που βλέπουμε και ακούμε, δεν πείθουν. Η ενίσχυση ακραίου ιδεολογικοπολιτικού σχηματισμού δεν οφείλεται μόνο στη δική του εμβέλεια και δράση, αλλά και στην επιταχυνόμενη ανυποληψία των πολιτικών ολιγαρχιών. Continue reading
«Η πράξη είναι η πλατύτερη θύρα της λύτρωσης. Αυτή μονάχα μπορεί να δώσει απόκριση στα ρωτήματα της καρδιάς.
Μέσα στις πολύγυρες περιπλοκές του νου, αυτή βρίσκει το συντομότερο δρόμο. Όχι βρίσκει, δημιουργάει
δρόμο, κόβοντας δεξά ζερβά την αντίσταση της λογικής και της ύλης».
Νίκος Καζαντζάκης, Ασκητική
Δεν κρύβω ότι αρχικά είχα επιλέξει τον τίτλο «Η δική μου Ιθάκη: Σημειώσεις από το ημερολόγιο ενός διπλωμάτη».
Πίστεψα ότι μέσα από τον τίτλο θα έβγαινε ένα χρονικό ταξιδιού, που έχει αρχή την Ιθάκη και τέλος την Ιθάκη. Ο καλός φίλος Σταύρος Λυγερός, μια από τις πλέον βροντερές και συνεπείς ελληνικές φωνές, που γνώριζε τις θέσεις και τις απόψεις μου χρόνια τώρα, μου είπε ξεκάθαρα: «Εδώ μιλάμε για την κρίση. Ναι, για μια άλλη κρίση. Την κρίση εμπιστοσύνης προς την Ελλάδα. Την κρίση εμπιστοσύνης της Ελλάδας προς τους φυσικούς της εταίρους στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το χαμένο κύρος και τη χαμένη αξιοπρέπεια μας. Σαν Ελλάδα, σαν Έλληνες, σαν Ελληνισμός. Ο τίτλος του βιβλίου πρέπει να αλλάξει».
Έτσι, πιστεύω ότι ο τίτλος «Η άλλη κρίση: Η μαρτυρία ενός πρέσβη» ανταποκρίνεται περισσότερο στο περιεχόμενό του. Continue reading
Η ομιλία μου στη Λέσχη Αξιωματικών Ενόπλων Δυνάμεων κατά την επίσημη παρουσίαση του βιβλίου μου ” Η Άλλη Κρίση – Η Μαρτυρία Ενός Πρέσβη”.
Καλοτάξιδο μου λένε. Καλοτάξιδο.
Αυτή είναι η ευχή που ακούω συχνά τις τελευταίες μέρες. Με αφορμή αυτό το βιβλίο. Ομολογώ με ξαφνιάζει.
Γιατί πίστευα ότι είχα πια φτάσει στην Ιθάκη. Ήταν αγνώριστη. Continue reading
