Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Άμυνα & Διπλωματία“, τεύχος Ιανουάριος 2019
Το άρθρο αυτό γράφτηκε, για την «Α&Δ», λίγες μέρες μετά από την ομιλία μου στην Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, στη Θεσσαλονίκη στις 15 Δεκεμβρίου 2018, και ενόψει της κύρωσης της Συμφωνίας των Πρεσπών από τα κοινοβούλια της ΠΓΔΜ και της Ελλάδας στις αρχές του 2019.
Ήταν η πρώτη φορά που είχα την τύχη να μιλήσω από το βήμα της ιστορικής Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Σέβομαι βαθύτατα και τιμώ όλους εκείνους οι οποίοι κράτησαν όρθια την Εταιρεία επί 90 χρόνια. Τον Απρίλη του 1939, οι ιδρυτές της είδαν, εγκαίρως, την ανάγκη και τη σημασία να προστατεύσουν την ιστορική συνέχεια και την πολιτιστική κληρονομιά της Μακεδονίας .
Είδαν εγκαίρως ότι ο φαιόχρωμος φασισμός και ο ναζισμός, καθώς και ποικιλόχρωμοι πρόθυμα υποταγμένοι Βαλκάνιοι σύμμαχοί τους, απειλούσαν την ιστορική και εδαφική συνέχεια της Μακεδονίας και της Ηπείρου. Προς το τέλος του πολέμου και στις δραματικές σελίδες του Εμφυλίου προστέθηκε μία ακόμη μεγάλη απειλή για την εδαφική και ιστορική ακεραιότητα της Μακεδονίας. Ένας ακόμη Βαλκάνιος γείτονας. Με το ερυθρό σύμβολο του αστέρα.
Η Πατρίδα με τίμησε, δίνοντας την ευκαιρία να την υπηρετήσω ως κρατικός λειτουργός, ως διπλωμάτης, από καίριες και προβεβλημένες για τα εθνικά μας συμφέροντα θέσεις. Επιβάλλεται συνεπώς να ομιλούμε με μέτρο έχοντας πάντοτε συναίσθηση τoυ βάρους της ευθύνης.
Η υποχρέωση για συνταγματικό πατριωτισμό, για υπεύθυνη στάση για τους διπλωμάτες, στρατιωτικούς και τους κρατικούς λειτουργούς εν γένει δεν έχει ημερομηνία λήξης. Η πειστικότητα και η πειθώ του λόγου προτάσσει και επιβάλλει τα επιχειρήματα. Όχι δημαγωγία και συνθήματα. Η αυτογνωσία, η αίσθηση, η συναίσθηση και η ανάληψη της ευθύνης επιβάλλουν μέτρο, επιμονή και υπομονή.
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής στο τελευταίο πρωτοχρονιάτικο διάγγελμά του ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας, την 31η Δεκεμβρίου 1994, εγκαίρως μας προειδοποίησε με αφορμή τις εξελίξεις στα Βαλκάνια και για το ζήτημα των Σκοπίων: «ενώ όλοι αναγνωρίζουμε ότι διαπράχθηκαν σφάλματα, αρκούμεθα στο να τα καταλογίσουμε ο ένας στον άλλο. Και παραγνωρίζουμε το γεγονός ότι τα σφάλματα ακριβώς, τα δικά μας, διευκολύνουν τους τρίτους να παρερμηνεύουν, άλλοι καλόπιστα και άλλοι κακόπιστα, τις θέσεις της Ελλάδος και να μας αδικούν.
Είναι καιρός όμως να συνειδητοποιήσουμε όλοι τα σφάλματά μας. Να επανεκτιμήσουμε, με ρεαλισμό και υπευθυνότητα, τις νέες διεθνείς συγκυρίες. Και να αναζητήσουμε, με συναινετικές διαδικασίες, την εθνική εκείνη γραμμή που θα μας βγάλει από τα σημερινά αδιέξοδα… Εκείνο που μας χρειάζεται σήμερα είναι να βρούμε το θάρρος να αναδεχθούμε όλοι τις ευθύνες μας, αλλά και τη βούληση ν’ ανταποκριθούμε σ’ αυτές».
Αλήθεια δεν μας αφορούν σήμερα τα λόγια αυτά; Αν όχι, τότε ποιούς αφορούν; Όλους τους άλλους εκτός από μένα; Συνειδητοποίηση λαθών, ρεαλισμός, επανεκτίμηση διεθνών συγκυριών, θάρρος, αναγνώριση της ευθύνης, ανάληψη των ευθυνών που αναλογούν στον καθένα και αναζήτηση, με πολιτική συναίνεση, της εθνικής γραμμής.
Έγινε αυτό, πριν από τις Πρέσπες; Η κατάσταση της σκόπιμης σύγχυσης που επιδιώχθηκε στο Μακεδονικό ζήτημα, κατά τους μήνες που προηγήθηκαν της υπογραφής της Συμφωνίας, αποδυναμώνει και υπονομεύει την όποια συνοχή είχε απομείνει στο πολιτικό μας σύστημα. Κυρίως όμως παρέσυρε την κοινή γνώμη. Της προκάλεσε οργή, απορία και θυμό. Πολλά ερωτηματικά και ερωτήματα κυρίως. Σε ένα λαό που ήταν ήδη φορτισμένος και απογοητευμένος. Όταν οι πολιτικοί μας ηγέτες, εντός και εκτός της Βουλής, προκρίνουν τις κραυγές, την ένταση και το διχασμό, τότε ελευθερώνουν δρόμους και πλατείες για «νέους εθνοσωτήρες».
Αυτό είναι επικίνδυνο. Αυτο-αναιρείται η πολιτική και ακυρώνονται οι πολιτικοί. Δυστυχώς, όσο περνά ο καιρός, ο θυμός μεγαλώνει. Η αντίθεση στη Συμφωνία διογκώνεται. Αντί της συνεννόησης, δυναμώνει ο νέος διχασμός. Εμφανής, αντιληπτός ακόμη και στις αφίσες που είδα στην Θεσσαλονίκη. Δύο Μακεδονίες λοιπόν. Η καλή και η άλλη. Η δική μας (οι δικοί μας) και η άλλη . Είναι δυνατόν για κομματικές συγκεντρώσεις να προβάλλονται στην Ελλάδα του 21ου αιώνα τέτοια συνθήματα;
Ακολουθώντας τις υποθήκες του Κωνσταντίνου Καραμανλή, δεν θα καταφύγω στην ανώδυνη λύση καταλογισμού λαθών και ευθυνών σε άλλους. Διότι ευθύνη έχουμε όλοι.
- Έχουμε ευθύνη όταν θεωρούμε ενοχλητική την αλήθεια. Όσο πιο σωστά είναι ενημερωμένο το κύτταρο της αντιπροσωπευτικής μας Δημοκρατίας -ο Πολίτης- τόσο πιο υπεύθυνο γίνεται. Στο σύγχρονο Μακεδονικό Ζήτημα, τουλάχιστον μέχρι το Σεπτέμβριο του 2007, ο πολίτης κρατήθηκε στο περιθώριο. Αφέθηκε να πιστεύει στην Απόφαση των Πολιτικών Αρχηγών του Απρίλη 1992, η οποία όμως ποτέ δεν δέσμευσε καμία κυβέρνηση.
- Έχουμε ευθύνη, γιατί δεν αφήνουμε κατά μέρος τους κομματικούς φακούς και την πολιτική ταυτότητα, όταν έρχεται η στιγμή της αλήθειας. Όταν έρχεται η δύσκολη ώρα της απόφασης. Η στιγμή της απόλυτης μοναξιάς.
- Έχουμε ευθύνη, γιατί προτιμάμε τον αντίλογο με συνθήματα αντί του διαλόγου με επιχειρήματα. Συνειδητά επιλέγουμε την αυθάδεια, τη σύγκρουση, την αντιπαράθεση, την πόλωση.
- Έχουμε ευθύνη, όταν, αντί του καθαρού και ενάρετου δημοσίου λόγου, προκρίνουμε τη δημαγωγία, την αιχμηρότητα της υπερβολής, της προσβολής, της επιτίμησης και της απαξίωσης. Θέσεων και χαρακτήρων. Επιχειρημάτων και προσώπων.
- Ας είναι αυτή η τελευταία φορά που ακούσαμε, ακόμη και από το βήμα της αντιπροσωπευτικής μας Δημοκρατίας, βαριές κατηγορίες για δήθεν εθνικιστές, ακραίους, φοβικούς, δειλούς, υποκριτές, ανήμπορους και ανίκανους. Ναι, όλες αυτές οι λέξεις ακούσθηκαν σε βάρος των πολιτικών αντιπάλων της κυβέρνησης. Είναι έτσι λοιπόν ; Από το 1991 μέχρι το 2015 με το Μακεδονικό ζήτημα ασχολήθηκαν διαδοχικά 15 υπουργοί Εξωτερικών. Επίσης, 7 διαδοχικοί Πρωθυπουργοί. Κανείς όμως από αυτούς, που σήμερα τόσο εύκολα αφορίζονται με τα βαριά αυτά λόγια, παρά τα όποια λάθη -και σας διαβεβαιώνω ότι λάθη έγιναν- δεν αναγνώρισε επίσημα, μέσω διμερούς μάλιστα Συμφωνίας, τη «μακεδονική γλώσσα» και τη «μακεδονική εθνότητα». Αυτή είναι η αλήθεια.
- Έχουμε ευθύνη, γιατί δίνουμε το δικαίωμα να πιστεύουμε ότι προδότες, μειοδότες και εφιάλτες βρίσκονται ανάμεσά μας. Βαριά και άδικα λόγια. Από Έλληνες για Έλληνες.
- Έχουμε ευθύνη, γιατί το σήμερα κατηγορεί για όλα το χθες. Καιρός είναι να κάνουμε, όλοι μαζί, δύο βήματα μπρος παρά, όπως προτιμάμε, ένα βήμα μπρος και ένα βήμα πίσω.
- Να δεχθούμε, επιτέλους, ότι, στη χώρα που γέννησε την Αρμονία, το Μέτρο, το Λόγο και τη Λογική, δεν μπορεί να επικρατεί ο παραλογισμός. Αυτό είναι το σημαντικότερο Εθνικό Ζήτημα. Αυτή είναι η πιο μεγάλη μάχη. Τη δίνουμε μόνοι μας, μεταξύ μας. Έλληνες κατά Ελλήνων. Δεν υπάρχει νικητής. Είμαστε όλοι νικημένοι.
- Η ευθύνη είναι δική μας. Όταν σαν ασπίδα επιλέγουμε την υπεροψία, την αλαζονεία, την επιτηδευμένη αλήθεια, τότε δίνουμε ένα χαμένο αγώνα. Ας υπερισχύσει η δύναμη της συνέργιας των πολλών της αυτάρεσκης γνώμης των λίγων.
- Ευθύνη έχουμε, γιατί στο σύγχρονο Μακεδονικό Ζήτημα, στις σχέσεις μας δηλαδή με την πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας δεν μαθεύτηκε όλη η αλήθεια. Πότε το ανακαλύψαμε, πότε το αποκαλύψαμε, πότε το συγκαλύψαμε, γιατί δεν το λύσαμε. Κυρίως όμως τώρα γιατί το λύνουμε, αν κάποιοι πιστεύουν ότι το λύνουμε, όπως το λύνουμε. Όχι δεν φταίει ο κόσμος, δεν φταίει η κοινή γνώμη, οι διαμαρτυρίες και τα συλλαλητήρια. Δεν φταίνε τώρα και οι νέοι και οι μαθητές.
Το βιβλίο μου «Ελλάδα και Βόρεια Μακεδονία-Αυτοψία της Δύσκολης Συμφωνίας των Πρεσπών », με πρόλογο του Ευάγγελου Βενιζέλου, στόχο έχει να συμβάλλει στην αληθινή και όχι εικονική απεικόνιση της πραγματικότητας. Για τη Συμφωνία των Πρεσπών, η αυτοψία έχει και τον χαρακτήρα του ελέγχου του οικοδομήματος, αν ανταποκρίνεται δηλαδή στις προδιαγραφές. Κυρίως όμως, αν έχει στατική επάρκεια. Αν αντέχει στους πολιτικούς κραδασμούς και στο χρόνο. Εδώ, λοιπόν, εντοπίζω τις αδυναμίες, το πρόβλημα. Τα προβλήματα άρχισαν ήδη να φαίνονται. Είναι έντονα… Το οικοδόμημα δείχνει να μην έχει προδιαγραφές ευστάθειας και αντοχής.
Γιατί δύσκολη; Διότι προϋποθέτει τη συνολική, σε βάθος χρόνου, χωρίς υπαναχωρήσεις, εκτροχιασμό και παλινδρομήσεις, οριστική και συνολική εφαρμογή των προαπαιτούμενων από τις δύο χώρες. Όπως είναι σήμερα τα πράγματα, η πλήρης εφαρμογή της από τους τρίτους είναι μετέωρη. Άρα, αμφίβολη είναι η ισχύς της «έναντι όλων» (erga omnes).
Τόσο το περιεχόμενο της Συμφωνίας, όσο και οι προβληματικές διατάξεις της (τις χαρακτηρίζω σαν την Αχίλλειο Πτέρνα της) που αφορούν στην ουσία του Μακεδονισμού, δηλαδή στη γλώσσα και στην ιθαγένεια/εθνότητα δημιουργούν προϋποθέσεις αμφισβήτησής της. Η Συμφωνία των Πρεσπών είναι εύθραυστη. Θα σταθεί όρθια στον χρόνο;
Η προσπάθεια πολιτικής συνεννόησης έλειψε δραματικά-και φοβούμαι συνειδητά- στην περίοδο που προηγήθηκε της υπογραφής της Συμφωνίας των Πρεσπών. Εκτός της κυβέρνησης, κανένα θεσμικό όργανο της Πολιτείας δεν εξέτασε και δεν συζήτησε τη Συμφωνία. Κανείς δεν είχε την ευκαιρία να διατυπώσει άποψη επί του κειμένου. Η ευκαιριακή συζήτηση στην Βουλή, μία μόνο μέρα προ της υπογραφής της, τον Ιούνιο, έγινε με πρωτοβουλία της αξιωματικής αντιπολίτευσης.
Το ορθόν θα ήταν να προσέλθουμε στις διαπραγματεύσεις με τα Σκόπια, έχοντας εξασφαλίσει τη μεγαλύτερη δυνατή πολιτική στήριξη και συνοχή. Αντί αυτού, η κυβέρνησή μας προσπάθησε συστηματικά, και μέσω του Μακεδονικού, να πλήξει και την αντιπολίτευση. Συνειδητά ή ασυνείδητα, υπονόμευσε τη μοναδική δυνατότητα που είχαμε, λόγω της εμφανούς πολιτικής αδυναμίας της άλλης πλευράς, να επιτύχουμε καλύτερο αποτέλεσμα. Η κυβέρνηση του κυρίου Ζόραν Ζάεφ, παρά τους κλυδωνισμούς του VMRO, εξακολουθεί να είναι μια εντελώς αδύναμη κυβέρνηση.
Ας θυμίσω, λοιπόν, ότι η πολιτική συνεννόηση είναι παράγων ισχύος. Κρίμα. Με την τακτική της, η κυβέρνηση, δυστυχώς, αποδυνάμωσε τα θεμέλια και την κοινωνική και πολιτική αποδοχή της «δικής» της Συμφωνίας των Πρεσπών. Αφήνω κατά μέρος το γεγονός ότι τη Συμφωνία στηρίζει μόνο ένα μέρος της Κυβέρνησης που τη διαπραγματεύτηκε. Το άλλο την καταδικάζει μεν λεκτικά, αλλά στηρίζει ανεπιφύλακτα, πολιτικά και κοινοβουλευτικά, την κυβέρνηση.
Ουδεμία δικαιολογία υπάρχει για την επικύρωση ενός λάθους με ένα μεγαλύτερο λάθος. Οι γείτονές μας, ευτυχώς, φρόντισαν εγκαίρως να μας προειδοποιήσουν και να μας στείλουν το δικό τους ξεκάθαρο μήνυμα. Η Συμφωνία υπεγράφη. Εν τούτοις, τα στοιχεία του Μακεδονισμού και η ενοχλητική προπαγάνδα παραμένουν. Μας θύμισαν πρόσφατα ακόμη και την «Αιγαιατική Μακεδονία». Πολύ νωρίς έχω λάβει δημόσια τη θέση ότι απαιτείται διόρθωση της Συμφωνίας. Σήμερα, όχι αύριο!
Ιδιαίτερα, το Άρθρο 36 του Συντάγματος της γειτονικής χώρας, που παραμένει αναλλοίωτο από το 1991 μέχρι και σήμερα, η Συμφωνία των Πρεσπών δεν το αγγίζει. Αφορά σε όσους έλαβαν μέρος στους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες της Μακεδονίας –όχι μόνο της «Δημοκρατίας της Μακεδονίας»– και «όλους εκείνους που εκδιώχθηκαν και φυλακίστηκαν λόγω της υποστήριξης των ιδεών για μία ξεχωριστή ταυτότητα του Μακεδονικού λαού (separate identity of the Macedonian people) και της Μακεδονικής κρατικής οντότητας (Macedonian statehood)». Αφορά και σε όσους ακολούθησαν, και στην Ελλάδα, τις αλυτρωτικές και αποσχιστικές Αποφάσεις του ΑΣΝΟΜ (Αύγουστος 1944).
Η δε συνταγματική τροπολογία ΧΧΧΙΙΙ, με σαφήνεια και απόλυτη καθαρότητα, ρητώς εξαιρεί το Άρθρο 36 του Συντάγματος από την ενσωμάτωση της νέας ονομασίας «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας» (REPUBLIKA SEVERNA ΜΑΚΕDONIJA). Δεν στέκει ο ισχυρισμός ότι πρόκειται για «ιστορικό γεγονός» το οποίο δεν μπορεί να τροποποιηθεί και ερμηνευθεί.
Θυμίζω ότι το πολύπαθο Σύνταγμα του 1991 έχει ήδη τροποποιηθεί τριάντα φορές στο διάστημα 1991-2005.
Πρώτον, το 1991-1992 για συμμόρφωση προς τους όρους που έθεσε η Επιτροπή Μπατεντέρ (δυστυχώς χωρίς συμμετοχή της Ελλάδος) προκειμένου να αναγνωρισθεί ως μέλος της Διεθνούς Κοινότητας
Δεύτερον, το 2001-2005 για συμμόρφωση με τη Συμφωνία της Αχρίδας (14 Αυγούστου 2001) προκειμένου να ικανοποιήσει τα δικαιολογημένα αιτήματα των Αλβανών. Στην πραγματικότητα όμως, για να μην κλονισθεί ο ενιαίος χαρακτήρας του Κράτους.
Επιπλέον, μετά την κύρωση της Ενδιάμεσης Συμφωνίας της Νέας Υόρκης (της 13 Σεπτεμβρίου 1995) από το Κοινοβούλιο της πΓΔΜ, επεβλήθη η σημερινή σημαία και εγκαταλείφθηκε η επίσημη χρήση της «σημαίας της Βεργίνας». Εν τούτοις, ήταν πάντοτε σε περιορισμένη έστω χρήση, ενώ επανήλθε, σχεδόν μαζικά, επί της δεκαετίας του πρωθυπουργού Νίκολα Γκρουέφσκι. Επίσης, με την κύρωση της Ενδιάμεσης Συμφωνίας από τη γειτονική μας χώρα τον Οκτώβριο του 1995, συγκεκριμένα Άρθρα του Συντάγματος του 1991 έτυχαν ειδικής ερμηνείας (μεταξύ οποίων και το Άρθρο 49).
Με τις τροπολογίες, που επιβάλλει η Συμφωνία των Πρεσπών, φθάνουμε αισίως τις 36. Οι έξι νέες τροπολογίες έχουν ως ακολούθως:
ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ ΧΧΧΙΙΙ
- Στο Σύνταγμα οι λέξεις «Δημοκρατία της Μακεδονίας» αντικαθίστανται από τις λέξεις «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας» και η λέξη «Μακεδονία» αντικαθίσταται από τις λέξεις «Βόρεια Μακεδονία», εκτός από το Άρθρο 36 του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Μακεδονίας.
ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ XXXIV
1.Στο Προοίμιο του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Μακεδονίας διαγράφονται οι λέξεις «που ζουν στα σύνορά της», «οι αποφάσεις της ASNOM» αντικαθίστανται με τις λέξεις «οι νομικές αποφάσεις που περιλαμβάνονται στη Διακήρυξη της Πρώτης Συνεδρίασης της ASNOM προς τον μακεδονικό λαό για την πραγματοποιηθείσα συνεδρίαση της ASNOM», μετά την λέξη «έτος» προστίθενται οι λέξεις «με τις οποίες εκφράστηκε η βούληση για δημιουργία ανεξάρτητου κυρίαρχου κράτους και της Συμφωνίας-Πλαισίου της Οχρίδας», ενώ διαγράφονται οι λέξεις «αποφάσισαν να».
- Με αυτή την τροπολογία γίνονται αλλαγές στο Προοίμιο-Τροπολογία 4 του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Μακεδονίας.
ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ XXXV
- Η Πολιτεία σέβεται την κυριαρχία, την εδαφική ακεραιότητα και την πολιτική ανεξαρτησία των γειτονικών κρατών.
- Με αυτήν την τροπολογία συμπληρώνεται το Άρθρο 3 του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Μακεδονίας.
ΤΡΟΠΟΛΟΓΙΑ ΧΧΧVI
- Η Πολιτεία προστατεύει, εγγυάται και καλλιεργεί τις ιδιαιτερότητες, την ιστορική και την πολιτιστική κληρονομιά του μακεδονικού λαού.
Η Πολιτεία προστατεύει τα δικαιώματα και τα συμφέροντα των υπηκόων της που ζουν ή διαμένουν στο εξωτερικό.
Η Πολιτεία μεριμνά για τη διασπορά του μακεδονικού λαού και των άλλων κοινοτήτων και καλλιεργεί και προωθεί τους δεσμούς με την πατρίδα.
Επ’ αυτού, η Πολιτεία δεν αναμειγνύεται στα κυριαρχικά δικαιώματα άλλων κρατών και στις εσωτερικές τους υποθέσεις.
- Με αυτήν την τροπολογία αντικαθίσταται το Άρθρο 49 και η Τροπολογία 2 του Συντάγματος της Δημοκρατίας της Μακεδονίας.
To σύνταγμα της γειτονικής μας χώρας επικαλείται από το 1991 συνεχώς δήθεν ιστορικά γεγονότα και μία ιστορική συνέχεια τα οποία όμως, εκ των υστέρων, διαρκώς αμφισβητούνται και τροποποιούνται. Γιατί εξαιρείται το Άρθρο 36; Aποτελεί ένα δυσάρεστο προηγούμενο. Ποιά Μακεδονία εννοεί; Στην κατασκευασμένη ιστορία των γειτόνων μας αναμφισβήτητα περιλαμβάνεται και η λεγόμενη «Αιγαιατική Μακεδονία». Μας αφορά ή όχι; Αυτή είναι η -ξεχασμένη από τη Συμφωνία των Πρεσπών- Μακεδονία.
Η θέση μου είναι σαφής και καθαρή. Διατυπωμένη στο βιβλίο μου. Η Συμφωνία των Πρεσπών, με τη σημερινή της τουλάχιστον μορφή, δεν είναι δυνατόν και δεν πρέπει να υποβληθεί προς κύρωση στην Βουλή των Ελλήνων. Αν έλθει, θα σημαίνει ότι η Ελλάδα -και μάλιστα η Κυβέρνηση που την υπέγραψε- αποδέχεται και συμφωνεί με την ερμηνεία που δίνει η γειτονική μας χώρα. Ανεξάρτητα από τις τροπολογίες του Συντάγματος -ορισμένες από τις οποίες είναι στην σωστή κατεύθυνση. Μεταξύ αυτών και η τροπολογία ΧΧΧΙΙΙ περί ενσωμάτωσης της ονομασίας «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας» (REPUBLIKA SEVERNA MAKEDONIJA) σε αντικατάσταση της καθιερωμένης, από το Σύνταγμα του 1991, «Δημοκρατίας της Μακεδονίας». Λίγοι -λιγότεροι κάθε μέρα που περνάει – αναγνωρίζουν τη σημασία της. Η γενικευμένη αντίδραση κατά της Συμφωνίας δυσχεραίνει πλέον να δούμε και τα θετικά της σημεία.Όπως σημειώνω στο βιβλίο, πρόκειται για όνομα που ανταποκρίνεται στις προδιαγραφές που η Ελλάδα είχε σταθερά θέσει στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων με την άλλη πλευρά από το 1995 . Ήδη από το Μάϊο του 1993, οι προτάσεις ή αντιπροτάσεις των Αθηνών -δημόσιες και έγγραφες- αφορούσαν ονομασία που περιείχε το συνθετικό ((MACEDONIA ή MAKEDONIJA).
Εν τούτοις, με ή χωρίς τις τροπολογίες, ο πρωθυπουργός της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας κύριος Ζόραν Ζάεφ , δυστυχώς, δίνει τη δική του ενοχλητική ερμηνεία και διάσταση. Το έκανε ήδη στις 17 Ιουνίου 2018 στις Πρέσπες. Σταθερά την επαναλαμβάνει. Ευτυχώς. Διότι τώρα, επιτέλους, το αντιλαμβάνονται όλοι. Δεν πρόκειται για συγκυριακό ή παροδικό φαινόμενο.
Σαν ένα πρώτο βήμα, ας επιδιώξει τουλάχιστον η κυβέρνησή μας να αποσπάσει με τη μορφή ενός Προσθέτου Πρωτοκόλλου με την εγγύηση και των Ηνωμένων Εθνών, ως αναπόσπαστου τμήματος της Συμφωνίας , την ερμηνεία που ήθελε η ίδια -η ελληνική δηλαδή πλευρά- να δώσει. Μετά βλέπουμε ποια θα είναι η τύχη της Συμφωνίας εντός της Βουλής.
Με τη διγλωσσία, που επιβάλλει στα ζητήματα της γλώσσας και της ιθαγένειας ή εθνικότητας η Συμφωνία των Πρεσπών, ανοίγουμε μόνοι μας τον δρόμο για ένα δύσκολο αύριο στην νέα γενιά τόσο της Ελλάδος, όσο και της γειτονικής μας χώρας.
Αν επιλέξουμε τώρα να κλείσουμε τα μάτια και τα αυτιά, βάζουμε μόνοι μας τα θεμέλια για το Μακεδονικό ζήτημα της επόμενης ημέρας που δείχνει να είναι τόσο κοντά στο χθες. Αντί να ξεριζώσουμε οριστικά τα ζιζάνια του παρελθόντος, με τη σύγχυση όρων και εννοιών, ενισχύεται, αντί να περιοριστεί, ο εθνικισμός.
Η νέα γενιά, πέραν των αλόγιστων βαρών που της κληροδοτούμε λόγω της οικονομικής κρίσης, θα κληθεί να αντιμετωπίσει και τα άλυτα ζητήματα του νέου Μακεδονικού ζητήματος.
