Με ρωτούν συχνά τις μέρες αυτές τι ακριβώς σημαίνει η Ευρωπαϊκή Ένωση για μένα;

Διαβάζω  λοιπόν εκεί όπου όλα ξεκινούν :

ʼʼΕκτόπισης  επτά εξτρεμιστών και διάλυσης δυο οργανώσεων δι ανεπίτρεπτων προπαγάνδανʼʼ.

Είναι η ανακοίνωση από την χουντική εφημερίδα  ʼʼΝΕΑ ΠΟΛΙΤΕΙΑʼʼ ,της 10ης Μάιου 1972 , για τη  διάλυση δυο νόμιμων  συλλόγων που   στόχο είχαν τη διάδοση  στην Ελλάδα των θεμελιωδών άξιων της Ευρώπης. Της «Ελληνοευρωπαϊκής  Ένωσης Νέων»ʼ και της «Εταιρείας Μελέτης Ελληνικών Προβλημάτων». Κάτω βέβαια από τις δύσκολες συνθήκες ενός ανελεύθερου καθεστώτος. Την εποχή εκείνη έπαιρνα το πτυχίο  Οικονομικών από το Καποδιστριακό.

Είχα επίσης τη μεγάλη τύχη να εργαστώ δίπλα σε ανθρώπους που  ήδη από το 1960 έβαλαν τη προσωπική τους ανεξίτηλη σφραγίδα στη πορεία της Ελλάδας  προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τον αείμνηστο Γιάγκο Πεσμαζόγλου και τη Κατερίνα Δούκα.

Χάρις σ’ εκείνους  βρήκα τη πρώτη μου δουλειά , στα τέλη του 1969, σε ηλικία είκοσι ετών, στο Γραφείο Πληροφοριών της ΕΟΚ στην Αθήνα, τότε στην οδό Ζαλοκώστα 4. Ακριβώς διπλά στο κτίριο που  λίγα χρόνια αργότερα  ανέβαινα τα σκαλιά του ως διπλωμάτης. Από τότε, πριν  45 χρόνια ακριβώς, σε ηλικία 20 ετών, μπολιάστηκα με  την ευρωπαϊκή συνείδηση και ταυτότητα.

Τις μέρες αυτές, πολλές φορές οι δικοί μου άνθρωποι  μου λένε να σταματήσω να γυρίζω πίσω με το μυαλό μου. Η επιστροφή στα  χρόνια και στα όνειρα αυτά μου λένε δεν σου κάνει καλό. Ο κόσμος δεν καταλαβαίνει τι λες. Εξ άλλου, όποιος συμπεριλαμβάνεται στη λεγόμενη «γενιά του Πολυτεχνείου»  έχει στιγματιστεί ως υπεύθυνος ή στη καλλίτερη περίπτωση συνυπεύθυνος, τόσο για τη σημερινή εικόνα της Ελλάδας, όσο και τη σημερινή κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Αλήθεια, πόσο λάθος κάνουν όσοι  είτε από άγνοια είτε από απροσεξία, συνειδητά η ασυνείδητα,  μιλούν ακόμη και σήμερα για την Ελλάδα και την Ευρώπη σαν να είμαστε εκτός;

Η Ελλάδα κέρδισε δικαιωματικά τη θέση της στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχοντας υπογράψει πρώτη Συμφωνία Σύνδεσης ήδη από το 1961. Είκοσι χρόνια αργότερα, χάρις στη πολιτική οξυδέρκεια, επιμονή και πάνω από όλα το σωστό σχεδιασμό του Κωνσταντίνου Καραμανλή και μιας μικρής ομάδας στελεχών, η Ελλάδα έγινε μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Πρέπει, όμως, να ομολογήσω ότι η σημερινή Ευρώπη δεν είναι πια η ίδια με την Ευρώπη που με συνεπήρε πριν από σαράντα χρόνια. Εκείνη, η Ευρώπη μας έδινε όραμα και ελπίδα. Σήμερα δυστυχώς προκαλεί σκεπτικισμό, φόβο, δυσπιστία.

Ναι, της λείπει επίσης η διαφάνεια. Η απόσταση που χωρίζει τους Ευρωπαϊκούς Θεσμούς με το μέσο πολίτη της Ευρώπης είναι μεγάλη. Η μεγαλύτερη από της υπογραφής της Συνθήκης της Ρώμης.

Εάν  η «γκλάσνοστ» και η «περεστρόικα» επιτάχυναν την αποσύνθεση της Σοβιετικής Ένωσης, οι ίδιες λέξεις-στόχοι  είναι συνθήκη αναγκαία  για να  ενισχύσουν σήμερα την εικόνα και πειστικότητα θεσμών και πολιτικών.

Υποστηρίζω, επίσης, ότι εάν εκείνη η Ευρώπη, η δίκη μου Ευρώπη , θέλει να ξαναβρεί τη δίκη της αξιοπιστία, πρέπει να επιστρέψει στις θεμελιώδεις αξίες του ελληνικού ουμανισμού που  διαδόθηκε  από το Βυζάντιο  στην εσπερία.

Για μια Ευρώπη των αξιών

Ερωτώ λοιπόν: Ναι μιλάμε για μια Ευρωπαϊκή ταυτότητα. Πότε, όμως,  ακούσατε κορυφαίο πολιτικό της Ευρωπαϊκής  Ένωσης, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η ακόμη και αυτού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου να αναφέρει στην κορυφή των προτεραιοτήτων το πολιτισμό; Πολιτισμός δεν είναι ένα άυλο αγαθό. Αν θέλετε, δεν είναι μόνο άυλο αγαθό. Πάνω και πριν από όλα είναι αξίες.

Η επιπόλαιη  απάντηση – την άκουσα πρόσφατα από κάποιο φίλο – είναι «μα τις μας νοιάζει ο πολιτισμός στην  Ευρώπη της κρίσης και της απαξίωσης του ΑΝΘΡΩΠΟΥ;». Όταν λέγω επιστροφή στις ρίζες αυτό ακριβώς εννοώ. Τον άνθρωπο στο κέντρο της πολιτικής. Την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και  ελευθερία.

Δεν υπάρχει   Ελευθερία χωρίς το δικαίωμα στην Εργασία

Μπορούμε να διαφωνούμε σε πολλά. Ας συμφωνήσουμε όμως σε ένα: «Δεν  νοείται ευρωπαϊκός πολιτισμός χωρίς να έχει  ο κάθε πολίτης της Ευρώπης το δικαίωμα στην εργασία». Η εργασία  για μένα δεν μπορεί να αποσπασθεί από την έννοια της ατομικής ελευθερίας και ανθρώπινης     αξιοπρέπειας.

Τα κράτη που εξαρτούν τη προώθηση των συμφερόντων τους με την επαιτεία είναι άξια περιφρόνησης κατά τον Ελευθέριο Βενιζέλο. Εξ ίσου, όμως, περιφρονούνται από τους ίδιους τους πολίτες τους καταρχήν, τα κράτη που δεν εξασφαλίζουν το  αγαθό της εργασίας. Αυτό ας μην το ξεχνάμε.

Μια  διαπίστωση  για το σήμερα και μια πρόταση  για το αύριο:

Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει κοινή εξωτερική πολιτική. Αντιθέτως, τα κράτη-μέλη έχουν συμφέροντα, πολλές φορές συγκρουόμενα. Η  άνευ ιστορικού προηγούμενου οικονομική ανισορροπία μεταξύ των  μελών της Ένωσης  έχει υπονόμευση και μια κάποια πολιτική ισορροπία που υπήρχε.

Μετά την εκλογή του Φρανσουά Ολάντ, οι ψευδαισθήσεις στην Ελλάδα  έγιναν πολιτικές-κομματικές  θέσεις στις εκλογές του 2012. Θυμόμαστε. Όπως κατά κανόνα συμβαίνει στη πολιτική των ψευδαισθήσεων κατέρρευσαν την επόμενη.

Με ανησυχεί η  ανατροπή  της πολιτικής ισορροπίας  ως συνέπεια  και  αποτέλεσμα της οικονομικής ανισορροπίας.

Οι επιλογές των κρατών-μελών  στην κατ’ ευφημισμό διαχείριση και  αντιμετώπιση των  εξεγέρσεων και ανατροπών  στη Τυνησία ,στην Αίγυπτο, στη Λιβύη, στη Συρία και σήμερα στην ψυχροπολεμικού τύπου σύγκρουση στην  Ουκρανία  ήσαν κατά  κανόνα πλέον ευδιάκριτες της (κοινής;) πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης η οποία επίσης οδηγείται από  χαμηλής διεθνούς εμβελείας προσωπικότητα. Γιατί; Διότι αυτή είναι η  προτίμηση και επιλογή των ισχυρότερων.

Μια πρόταση : η Ευρώπη  βρίσκεται σε μια καμπή η οποία έχει κοινό παρονομαστή τον ανθρώπινο παράγοντα.

Εξηγούμαι:

Η Ευρωπαϊκή Ένωση  στην επόμενη εικοσαετία -με το καλλίτερο σενάριο πορείας σταθεροποίησης- θα  έχει ταυτόχρονα να αντιμετωπίσει τρεις μέγα-προκλήσεις που έχουν σαν κοινό παρονομαστή τον άνθρωπο.

  1. Σήμερα έχουμε πάνω από 26 εκατομμύρια άνεργους ,κυρίως νέους, με ταυτόχρονη έξοδο  επιστημόνων από ορισμένες τουλάχιστον χώρες με πρώτη την Ελλάδα.
  2. Πρωτοφανή γήρανση του πληθυσμού της Ελλάδας και των εταίρων μας. Ταυτόχρονα το 70%  του  πληθυσμού της Αφρικής είναι κάτω των 25 ετών .
  3. Σύμφωνα και με πρόσφατα στοιχεία που ανακοινώθηκαν από τη Παγκόσμιο Τράπεζα  πάνω από 300 εκατομμύρια  άνθρωποι από ασιατικές και αφρικανικές χώρες   θα υποχρεωθούν μέσα στα επόμενα 30-40 χρόνια να μετακινηθούν, κυρίως προς Μέση Ανατολή και Αφρική και από εκεί βέβαια προς την Ευρώπη.

Ήδη σε ευρωπαϊκό επίπεδο το  μεταναστευτικό επικρατεί αν δεν κυριαρχεί στην ατζέντα των κυβερνήσεων. Επίσης , με ανησυχία παρατηρώ  την ταχύτατη  επέκταση  ενός  ακραίου ιδεολογικού κύματος.

Θα είμαι σαφής. Είναι ήδη αργά. Η Ε.Ε. πρέπει να προτάξει στην πολιτική της και να διαμορφώσει τη κοινή εξωτερική πολιτική  που να υπηρετεί το στόχο αυτό. Μόνο με τείχη και θαλασσιές περιπολίες  το ζήτημα  ούτε αντιμετωπίζεται ούτε λύνεται.

Χρειάζεται μια συνολική και ενσωματωμένη στα κράτη -μέλη κοινή εξωτερική πολιτική που στη κορυφή των προτεραιοτήτων της θα έχει την πρόβλεψη και αντιμετώπιση των πληθυσμιακών εξελίξεων. Η μετανάστευση είναι μόνο ένα σκέλος. Τα άλλα είναι η μείωση και η γήρανση του ευρωπαϊκού πληθυσμού.

Επίσης όλες οι ενισχύσεις, βοήθεια και όσα εργαλεία εξωτερικής αναπτυξιακής και οικονομικής πολιτικής έχουμε, πρέπει  να συγκεντρωθούν στο στόχο αυτό. Για παράδειγμα, η Ε.Ε. είναι η πρώτη πάροχος αναπτυξιακής βοηθείας σε τρίτες χώρες. Το 2012, έδωσε  πάνω από 55 δισεκατομμύρια ευρώ.

Ποιοι είναι οι πολιτικοί στόχοι; Υπάρχει αντιστοιχία στόχων και πόρων;

Ως συνήθως, δίνουμε βοήθεια χωρίς ανταποδοτικά οφέλη. Πρωταρχικός στόχος της κοινής εξωτερικής πολιτικής και των χρηματοδοτικών εργαλείων πρέπει να είναι η συγκράτηση των πληθυσμών στις χώρες προέλευσης.

Σε διαφορετική περίπτωση φοβούμαι ότι άπλα θα παρατηρούμε, θα αντιδρούμε  και θα αφορίζουμε  τη  παράλληλη άνοδο του σκεπτικισμού, της ξενοφοβίας, του ρατσισμού και των ακραίων πολιτικό-ιδεολογικών σχημάτων στη (πληθυσμιακά) γηραιά ήπειρο.

* Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στο www.metarithmisi.gr στις 21-05-2014