Η 11η Μαΐου ήταν η Ημέρα Μνήμης .Το τέλος του ναζισμού.
ΠΟΤΕ ΠΙΑ ήταν οι λέξεις που χρησιμοποίησαν οι γονείς μας μετά τον αιματηρό και καταστροφικό Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Όλοι θέλαμε να στείλουμε ένα καθαρό μήνυμα, ένα βροντερό ΟΧΙ σε νέους πολέμους, στην απάνθρωπη μεταχείριση, στα στρατόπεδα συγκέντρωσης , στις γενοκτονίες και στις εθνοκαθάρσεις. Το Μαουτχάουζεν και το Άουσβιτς, όπως και τα Καλάβρυτα και το Δίστομο, αποτελούν την τραγική υπενθύμιση της απάνθρωπης συμπεριφοράς. Είναι αδύνατο λοιπόν να ξεχάσουμε.
Λέγεται συχνά ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Αυτό αληθεύει στην περίπτωση της Ευρώπης. Με τη λήξη του Πολέμου φωνάξαμε δυνατά ΠΟΤΕ ΠΙΑ. Ο δρόμος της συμφιλίωσης ήταν δύσκολος. Η επούλωση των πληγών επώδυνη, αλλά επικρατούσε μεγάλη αισιοδοξία. Η πραγματικότητα όμως ήταν διαφορετική.
Με όρους ιδεολογίας και πολιτικής «το τείχος του Βερολίνου» υπήρχε ήδη πριν την κατασκευή του. Η πτώση του Τείχους οδήγησε στη δημιουργία σημαντικού αριθμού νέων ανεξαρτήτων κρατών από την κεντρική Ευρώπη μέχρι την κεντρική Ασία. Σήμαινε το τέλος του διπολισμού στην Ευρώπη και σε ολόκληρο τον κόσμο, την επανένωση της Γερμανίας, το τέλος της διαίρεσης στην Ευρώπη και την κατάρρευση του κομμουνισμού , τουλάχιστον με τη μορφή της σοβιετικής ορθοδοξίας.
Σύντομα όμως διαπιστώσαμε ότι οι προσδοκίες μας ήταν υπερβολικές, ότι επικρατούσαν πολλές ψευδαισθήσεις. Μια χρονιά μετά τη κατάρρευση του τείχους , την 21 Νοεμβρίου 1990, οι ηγέτες του Οργανισμού για την Ασφάλεια και Συνεργασία στην Ευρώπη υπέγραψαν στο Παρίσι ένα υποτιθέμενο ιστορικό κείμενο «την Χάρτα του Παρισιού για μία νέα Ευρώπη», που υποσχόταν το τέλος των συγκρούσεων και της διαίρεσης στην Ευρώπη, το σεβασμό και τη συνεργασία μεταξύ των κρατών και την « απελευθέρωση από το παρελθόν».
Ευφορία , εξαιρετικές ιδέες και διακηρύξεις κυριαρχούσαν τότε, όπως ποτέ πριν στην ιστορία της Ευρώπης.
Θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω ,σύμφωνα με τον Θουκυδίδη , τα λόγια των Αθηναίων όταν απευθύνθηκαν στους κατοίκους της Μήλου, ” αν κρίνει κανείς από τις αποφάσεις σας , είσθε μοναδικοί θεωρώντας το μέλλον ως πιο σίγουρο από το παρόν και επιτρέποντας στις επιθυμίες σας να μετατρέψουν τα αβέβαια σε πραγματικότητα»
Είχαμε λοιπόν στην Ευρώπη άγνοια, έλλειψη αντίληψης , πολιτικό ρεαλισμό ή απλώς πολιτικό κυνισμό? Ακόμη δεν γνωρίζω τη σωστή απάντηση. Αν όμως κρίνω το παρελθόν από το παρόν και από την κακοδιαχείριση που δείχνει η Ευρωπαϊκή Ένωση και η διεθνής κοινότητα στις κρίσεις της Συρίας, Λιβύης και Ουκρανίας , θα κατέληγα ότι φταίνε όλα τα παραπάνω.
Μόλις λίγους μήνες μετά την υπογραφή της Χάρτας των Παρισίων, η ιστορία επαναλήφθηκε στην Ευρώπη. Κοντά στα βόρεια σύνορα μας, εδώ στα Βαλκάνια, είδαμε στρατιωτικές επιθέσεις, εθνικές και θρησκευτικές συγκρούσεις, εθνοκαθάρσεις, μαζικούς τάφους , καταστροφή πόλεων. Γίναμε αυτόπτες μάρτυρες σκελετωμένων ανθρώπων, στρατοπέδων συγκέντρωσης, βιασμών σωμάτων και συνειδήσεων , εκατομμυρίων προσφύγων , ισοπέδωσης θρησκευτικών και ιστορικών μνημείων.
Η Ουκρανική κρίση και τα τετελεσμένα γεγονότα της Κριμαίας, μετά τη ρωσική εισβολή στη Γεωργία το 2008, ήταν ο τελευταίος κρίκος σε μία αλυσίδα, που έχει πρώτο κρίκο την τουρκική εισβολή της Κύπρου το 1974.
Θα πρέπει όμως να αποφασίσουμε επιτέλους σε ποια θεμέλια θα στηρίζεται η στάση μας? Θα εδράζεται στα συμφέροντα ή στις αρχές? Ο Θουκυδίδης στην Ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου ορίζει τα όρια της ισχύος, της δικαιοσύνης και του συμφέροντος. Αυτοί που πριν δύο δεκαετίες προφήτευαν το Τέλος της Ιστορίας , πρέπει τώρα να παραδεχθούν ότι απέτυχαν στις προβλέψεις τους .
Για να γίνω πιο σαφής , στην Κύπρο, στην Κριμαία και αλλού στην Ευρώπη, στρατιωτικές εισβολές και προσαρτήσεις εδαφών είναι παράνομες, ασύμβατες με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο. Η εισβολή είναι εισβολή , η κατοχή είναι κατοχή. Όπως και η παράνομη προσάρτηση εδαφών, παραβιάζουν τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και την Τελική Πράξη του Ελσίνκι.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να παίξει διάκριτο ρόλο όσο στερείται κοινής εξωτερικής πολιτικής. Οι σημαντικοί πόροι που διαθέτει με όλες τις μορφές βοήθειας πρέπει να αποτελέσουν βασικό εργαλείο εξωτερικής πολιτικής και όχι ασυντόνιστης και παράλληλης δράσης.
Συμφωνώ με τον Ηράκλειτο , που είπε ότι ”πολλοί αδυνατούν να κατανοήσουν αυτά που βλέπουν ή αυτά που έμαθαν”. Αυτό ακριβώς συμβαίνει με τους πολιτικούς και τους διπλωμάτες. Ο Ηράκλειτος όμως πρόσθεσε ότι το ήθος της γνώσης δεν είναι ανθρώπινο ,αλλά θεϊκό. Και με αυτό συμφωνώ ,με μία μικρή διευκρίνηση, ότι το ήθος δεν λείπει μόνο από την ανθρώπινη γνώση , αλλά και από την εσωτερική και την εξωτερική πολιτική.
